Stilstaan bij een portret

[anoniem], Cornelis Krijger (1830-1876), gemeentebouwmeester van Middelburg. Olieverf op doek – Zeeuws Museum, KZGW G1620-01 (zie ook KZGWonline)

Vaak zal hij niet tentoongesteld zijn, dat portret van Cornelis Krijger (1830-1876), ondanks de artistieke kwaliteit en de indrukwekkende lijst. Het schilderij is in augustus 1941 geschonken aan het Zeeuws Genootschap. Schenker was Jacob Jongepier uit Utrecht die wel kon vermelden dat de afgebeelde man Cornelis Krijger was, maar niet wie het geschilderd had. Het Genootschap was er blij mee, het betrof immers de Middelburgse gemeentebouwmeester tussen 1862 en 1876, het jaar waarin hij op 47-jarige leeftijd, blijkbaar na een zwaar ziekbed zo liet zijn weduwe weten, overleed. 

Cornelis was de jongste van 5 zonen van timmerman Gerrit Krijger en Adriana Jacoba de Koster. Het is dan ook niet vreemd om Cornelis op de Teeken Akademie terug te vinden. Vermoedelijk ging hij in het winterseizoen 1845-1846 voor het eerst naar de Teeken Akademie. Hij volgde tekenen naar ornament, waarmee jongens die iets in de bouw deden vaak begonnen. Hij sloot die leergang af als beste van de klas. Mocht hij verder gegaan zijn met tekenen naar prent en pleister, dan heeft hij daar niet in uitgeblonken. Dat deed hij wel vanaf 1850 in de bouwkunde, waar hij in september 1854 de grote zilveren medaille ‘vanwege de koning’ in ontvangst mocht nemen. Helemaal zeker dat het een en dezelfde Cornelis Krijger betreft, is niet met zekerheid te zeggen: het zijn wel erg veel jaren op de academie en er liepen tegelijkertijd meerdere jonge mannen met de naam Cornelis Krijger door Middelburg.

‘Onze’ Cornelis was bij het in ontvangst nemen van zijn onderscheiding bijna een half jaar getrouwd met de uit Zierikzee afkomstige Agatha Phaff (1824-1899). Het echtpaar zou kinderloos blijven. Zijn carrière maakte Cornelis bij de gemeente Middelburg. Hij werd aangesteld als gemeenteopzichter over de bouwwerken en promoveerde na het overlijden van Gerardus Hendrik Grauss in januari 1862 tot gemeentebouwmeester. Zou dat het moment zijn geweest waarop hij zich heeft laten portretteren? Naar de maatstaven van nu zou de dan 32-jarige er wel erg ouwelijk uitzien, maar omdat elk grijs haartje in zijn zorgvuldig gestileerde haardos ontbreekt, zal het niet ver uit de buurt zijn. Het kan ook uit 1866 stammen, toen het nieuwe Gasthuis aan het Noordpoortplein in gebruik werd genomen. Een ‘mega-klus’ met vele hobbels, die onder zijn opzicht tot een goed einde werd gebracht. Het was gebruikelijk dat de stadsarchitect ook architect bij de Godshuizen was, de instelling waaronder het Gasthuishuis viel. Ontwerper van het markante gebouw was Krijger niet. Het in neogotische stijl opgetrokken ziekenhuis dat reeds lang weer afgebroken is vloeide uit de tekenpen van zijn voorganger Grauss. De vormtaal van Krijger is nauw verwant aan die van Grauss, wat goed te zien is aan het voormalige gemeentehuis van Arnemuiden uit 1865. Een gevel met pinakels op de hoeken en kantelen die hij in enkele weken uit zijn mouw schudde. Een typisch geval van schnabbelen overigens, want wat doet de gemeentebouwmeester van Middelburg in de gemeente Arnemuiden? Dat bijverdienen zou nog een rol gaan spelen in een rel rondom Krijger die de beste man zwaar aangepakt zal hebben, waarover later meer.

Arnold Wiggers

Gasthuis aan het Noordpoortplein omstreeks 1900 naar het ontwerp van G.H. Grauss uit 1862 – Zeeuws Archief, KZGW Zelandia Illustrata, Collectie Prentbriefkaarten nr. 3425
(Voormalig) Gemeentehuis van Arnemuiden in de Langstraat naar een ontwerp van C. Krijger, 1865. Prentbriefkaart. Opname van de firma J. Torbijn van voor mei 1961 – Zeeuws Archief, Fotoarchief J. Torbijn, Goes, nr ARN-35