Beetje donker die foto die J.W. Gerstenhauer Zimmerman gemaakt heeft van de praal- of zegewagen nr. 75 uit de allegorische optocht ter gelegenheid van de spoor- en kanaalwerken op 9 juli 1867. Wat was er eigenlijk te zien op de ‘Zegewagen Kunsten en Wetenschappen’? Volgens de Feestwijzer waren er voorwerpen van kunst en wetenschappen aanwezig en verder veel symboliek.
‘Op de stralen zijn de namen van Nederland’s vermaarde mannen als die van de dichters Vondel en Tollens, van den beroemden geneeskundige Boerhaave, van den bouwmeester van Campen, van de kunstschilders Rembrandt en Koekkoek, van den waterbouwkundige Leeghwater, van den godgeleerde Desiderius Erasmus, van den ingenieur Schraver en van den beroemden acteur Andries Snoek’.
Om met de laatste te beginnen: podiumkunstenaars, zeker als ze rond 1800 hun glorietijd hadden, zijn wel uit het collectieve geheugen gevallen. De combinatie Rembrandt – Koekkoek is er een uit verschillende divisies: B.C. Koekkoek, Middelburger, is veruit de beroemdste leerling van de Teeken Akademie, maar op gelijke hoogte?
Waterstaatsingenieur Andries Schraver was ook een Zeeuw, maar een Schraverstraat heb ik niet kunnen vinden. En waar is Cats? Hij werd in de negentiende eeuw nog herdrukt!
De Feestwijzer gaat over op de Middelburgse verenigingen.
‘De pijlers dragen schilden, waarop de namen van instellingen ter dezer stede als: Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, Natuurkundig Gezelschap, Middelburgsche afdeeling der maatschappij V.W. en het muziekgezelschap ‘Uit Kunstliefde.’ De draperieën zijn beschilderd met de symbolen van kunst en wetenschap; in het midden een schild met het opschrift ‘Toonkunst’, en aan de andere zijde een schild met het opschrift ‘Muziekgezelschap Uit kunstliefde’, terwijl aan het begin van den wagen een schild met de opschriften ‘Teeken-akademie en Industrieschool’ en aan de keerzijde ‘Tot oefening en uitspanning’ en ‘Koraalvereeniging’.
De Teeken Akademie en de wetenschappelijke clubs bestaan nog, net als de de zangvereniging Tot Oefening en Uitspanning uit 1834, die inmiddels net als het Genootschap Koninklijk is. Al vroeg was er een verband met de landelijke Maatschappij tot Bevordering der Toonkunst (1829) die in Middelburg een afdeling had. De Koraalvereeniging was een initiatief uit 1864 van Toonkunst en wilde het koraalgezang dwars door alle kerkgenootschappen bevorderen, inclusief de israëlitische gemeente. De landelijke MBT bestaat nog, maar de Koraalvereeniging lijkt in de verzuiling ten onder gegaan. De orkestvereniging Uit Kunstliefde stamde uit 1826 en concerteerde vanaf 1839 in de concertzaal aan de Groenmarkt (Abdij). Met het overlijden van de stadsmuziekmeester Willem Remigius Ceulen (1806-1868) die de leiding had, verliep de vereniging.
Blijft nog de Maatschappij V.W. Rond deze vereniging hing veel geheimzinnigheid, zoals ook rond de vrijmetselaarloges. Opgericht in 1806 in Amsterdam, kwam er in 1818 een Middelburgse afdeling die waarschijnlijk met de moederinstelling rond 1902 of al eerder werd opgeheven. De latere naam Kunst en Wetenschap bevorderende Maatschappij V.W. onder de zinspreuk Vooruitgang door Wetenschap geeft wel enig inzicht in de bedoelingen, al liet men de wetenschappen graag aan het Genootschap over. In Middelburg waren vooral middenstanders lid, die hier hun eigen service-club met een cultureel randje hadden, nota bene gedurende lange tijd in de bovenzaal van Sociëteit De Vergenoeging aan de Grote Markt, ook zo’n trefpunt voor het o zo gelaagde Middelburg.
Arnold Wiggers
