Auteur: Teeken Akademie

Verschillende auteurs hebben geprobeerd de geportretteerden namen te geven. Met ‘[g]een enkele identificatie is echter overtuigend’ worden door Katie Heyning in ‘Om plaats en prijs’ (2003) deze pogingen van tafel geveegd. Toch blijft het aantrekkelijk om te weten wie daar nu staan.

Laurens Bol publiceerde in 1970 een groot artikel over Jacobus Perkois met een oeuvrecatalogus. Hij is ervan overtuigd dat de man met de tekenportefeuille onder de arm, vierde van rechts, de tekenaar zelf is. Het hoofd recht boven hem is van zijn collega-kunstenaar en -leraar, Thomas Gaal (1769-1819). Bron: L.J. Bol, ‘Jacobus Perkois, ‘Kunstteekenaar’ (Middelburg 1756-1804)’. In: Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek21 (1970), p. 265.

In 1983 herhaalt Huib Zuidervaart deze toeschrijving in zijn grote artikel over Johan Adriaan van de Perre. Van de Perre zelf herkent hij in de derde persoon van rechts. Logisch dat hij afgebeeld wordt, aldus Zuidervaart, want hij was de grote weldoener voor wetenschap en kunst in die tijd, ook van de Teeken Akademie. Bron: H.J. Zuidervaart, ‘Mr. Johan Adriaen van de Perre (1738-1790. Portret van een Zeeuws regent, mecenas en liefhebber van nuttige wetenschappen’. In: Archief. Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap 1983, p. 114-115.

Carin Schnitger en Peter Don voegen daar nog een naam aan toe. Zij zien in de man met de bontgevoerde jas de stadsarchitect Conrad Kayser (1750-1824), die ook bekend is van een andere tekening van Perkois. Vele bouwwerken en verbouwingen in Middelburg tussen 1776-1790 en elders zijn aan Kayser toegeschreven, zoals het Armziekenhuis aan de Herengracht. Zeker is dat hij de ontwerper is van de orgelkas, preekstoel en banken in de Oostkerk.Vervolgens gaan de auteurs speculeren en opperen dat de beide heren rechts de opperdirecteuren Van Citters en Van de Mandere voorstellen.

En dan volgt een theorie over het schilderij dat links omhooggehouden wordt. Van de Perre was in 1790 overleden en hier zouden we de weduwe Jacoba van de Brande in jachtkostuum geportretteerd zien. Als vrouw kon ze niet aanwezig zijn, zeker niet bij het tekenen naar naakt mannelijk model. Op deze manier zou ze er toch bij kunnen zijn en zou het haar moeten overhalen de Teeken Akademie financieel te blijven ondersteunen.Bron: C. Schnitger en P. Don, ‘Vernuft en vlijt. De Middelburgse Tekenacademie van 1778 tot nu’. In: Zeeuws Tijdschrift 1986, p. 14.

Deze tekening van Jacobus Perkois (1756-1804) was ooit in het bezit van de Teekenakademie en is nu eigendom van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Verantwoord opgeborgen in het Zeeuws Archief als onderdeel van de Zelandia Illustrata, deel III, nummer 1033. De tekening is 47 cm hoog en 68 cm breed.

Uit correspondentie weten we dat de tekening in 1793 klaar was en dat Perkois er ruim zeven jaar aan gewerkt had. Maar waar kijken we naar? Perkois heeft de kunstoefenaars van het eerste uur (1778) in hun tekensessie willen vastleggen. We zijn dan ook op de zolder van het waaggebouw, dat toen nog op de Balans stond. De Teekenakademie verhuisde pas in 1787 naar het Museum Medioburgensis op de hoek Latijnse Schoolstraat-(toenmalige) Lombardstraat.

Onze neiging om te denken dat we naar een werkelijk bevroren moment kijken alsof het een foto is, is illusie: we kijken naar een compositie die in het hoofd van de kunstenaar is ontstaan. Sommige geportretteerde personen waren op het moment dat de tekening af was, al jaren overleden.

In de academies van Amsterdam en Londen waren de oefenaars ook getekend en daar waren gravures van gemaakt. Dat wilde Perkois ook. Hij was ervan overtuigd dat de afgebeelden een gravure wel zouden willen aanschaffen. Er werd een prospectus gemaakt, maar tot een druk, is het nooit gekomen. De belangstelling ervoor bleek te gering. Naar de reden daarvan kunnen we slechts gissen. Er zal wel meer meegespeeld hebben dan alleen de aanschafprijs.

Fam. Koekkoek komt met regelmaat terug in de geschiedschrijving van Teeken Akademie Middelburg. Johannes Hermanus Koekkoek (1778-1851), fijnschilder, was er leerling en is stamvader van de Koekkoek-dynastie. Hij werd geboren in Veere.

Zijn zoon, Barend Cornelis Koekkoek (1803-1862) geboren in Middelburg, is waarschijnlijk de beroemdste leerling van de Middelburgse Teeken Akademie. In het boek ‘Om prijs en plaats’, pagina 47, wordt vermeld dat hij ‘een van de beste, maar naar verluid ook een van de ondeugendste leerling was die Teeken Akademie Middelburg ooit kende’ (historisch niet bewezen).

Van kleinzoon Johannes Hermanus Barend Koekkoek (1840 – 1920), geen Zeeuw of leerling, maar geboren in Amsterdam, heeft Vlissingen een fraai schetsboekje bewaard met ’tekeningen van Vlissingse onderwerpen zoals het Westerhavenhoofd met de toegangspoort naar het Keizersbolwerk, Beursplein, Voorhaven en Achterhaven en landschappen’.

Goes, Vlissingen en Zierikzee hadden ook een tekenschool. Die van Goes werd in 1819 opgericht door de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen en werd in 1828 door de stad Goes overgenomen. In 1853 werd de Stadstekenschool opgeheven.

In Zierikzee was de school gevestigd aan Kerkhof 8. Het gebouw heeft in de loop der eeuwen diverse functies gehad: voormalig patriciërshuis, tekenschool, ambachtsschool, Rijks-dagnormaalschool, tijdelijke kazerne.

In Vlissingen werd in 1822 een Stadstekenschool opgericht. Meestal werd les gegeven in bouwkunde en hand- en lijntekeningen. Ook het tekenen van ornamenten en figuren stond op het programma.

Op de foto uit 1870 ziet u de ‘Groote kappen der voormalige marinewerf van scheepsbouw te Vlissingen.’ Jan Dommisse was de ontwerper van de scheepskappen. Bij zijn 45-jarig jubileum in oktober 1867 als eerste onderwijzer bouwkunde aan de Stadstekenschool Vlissingen noemt de krant hem ‘den bekwamen bouwkundige, den ontwerper en vervaardiger der beide schoone scheepskappen op ’s rijks werf alhier.’ In 1869 werd de tekenschool in Vlissingen opgeheven.