Broedertwist

Een rijtuig met twee paarden en bedienden, met op de achtergrond een landschap met een buitenhuis en een dorp, tekening in kleur, Aarnout de Warem 1810 – Zeeuws Archief HTAM H-58

‘Bij de gebroeders De Warem zijn te bekomen, laatst uitgekomen Kaleidoscopen of Gedaante-Verwisselaars, voor een civielen prijs’, zo adverteerden Johannes Aarnout en Aarnout de Warem in de Middelburgsche Courant van 30 juni 1818. Belangstellenden voor deze ‘toverkijker’ wisten dan dat ze naar de Pottenbakkerssingel moesten, bij de Langevielebrug. De twee oudste zoons van blikslager Adriaan de Warem hadden na diens overlijden in 1815 de zaak, waar metalen (blik, maar ook koper) voorwerpen werden gemaakt en verkocht, voortgezet. De gebroeders -of was het alleen Aarnout?- hadden blijkbaar ambitie en wilden meer dan alleen potten en pannen aan de man brengen. 

Middelburgse Courant, 30 juni 1818 pg. 2 – Krantenbank Zeeland

Het gezin van Adriaan en Johanna Cornelia Catsman bestond verder nog uit twee dochters en de kleine Cornelis, geboren in 1801. Johannes (1785-1857) heeft zeker op de Teeken Akademie les gehad, want hij was in 1803 de beste in de eerste klas naar pleister. Van Aarnout (1792-1844) zijn ook tekeningen bekend, die het aannemelijk maken dat ook hij les heeft gehad. Van Cornelis (1801-1841) is geen werk bekend. Hoewel hij een bakkerszaak in de Vlissingsestraat bestierde, werd hij in zijn overlijdensacte bakkersknecht genoemd. 

Johannes huwde in maart 1813 de 19-jarige Adriana Anthonia Leliaart. De jonge bruid overleed in december in het kraambed bij de geboorte van hun zoon Adrianus Johannis. Ook deze zoon zou al op 27-jarige leeftijd overlijden. Johannes is zijn leven lang verder weduwnaar gebleven. Aan Aarnout en Cornelis bleek het huwelijk niet besteed.

En dan barst er een bom. Op 25 juli 1822 laat de weduwe De Warem in de krant weten dat haar tweede zoon Aarnout de zaak voort gaat zetten, omdat de oudste zoon vertrokken is. Die ziet dat anders en reageert op 1 augustus fel. Zijn ‘ongelukkige en weerloos geworden moeder’ is door ‘overdreven haat en heerszucht’ van zijn broers gemanipuleerd tot het plaatsen van de advertentie. ‘Kunnende de ondergeteekende, in geval van noodzakelijkheid, meer dan voldoende bewijzen, dat hij niet is vertrokken, maar na herhaalde mishandelingen, in het aanzien van verscheidene in de buurt wonende lieden, het huis is uitgestoten, zich dusdanig van het bestuur der affaire beroofd ziende, volstrekt buiten staat zijnde, daar, waar eigen veiligheid gevaarlijk werd, terug te keeren.’ Was getekend: J.A. de Warem.

Aarnout en Cornelis laten dit niet onbeantwoord. Op 3 augustus dagen ze hun broer uit een rechtszaak te beginnen ‘… en zulks niet doende, hem alsdan voor een’ infamen eerrover te zullen houden’. 

Middelburg zal verlekkerd opgekeken hebben van de broedertwist. Tot een rechtszaak zal het wel niet gekomen zijn. Na het overlijden van moeder De Warem-Catsman in 1830 duurde het nog vier jaar voordat de boedel verdeeld was, mogelijk omdat de vete nog even voortduurde. Eindelijk, bij het overlijden van Cornelis in 1841, plaatste Johannes een advertentie uit aller naam wat zou kunnen duiden op een verzoening. 

Johannes begon een eigen blikslagerszaak in de Zusterstraat en Aarnout ging verder met het aanbieden van natuurkundige zaken als het vervaardigen en repareren van ‘Electriseer-Werktuigen met de daarbij horende proeven’ (1834). In 1841 vertoonde hij op de Heerengracht nr. 36 op maandag- en donderdagavond ‘kunstmatige Voorstellingen door de Elektriciteit’. Kaartjes kostten tussen de 49 en 95 cent. 

In 1896 dook de naam van Johannes nog een keer in de krantenkolommen op. Voorzitter dr. J.C. de Man van het Zeeuws Genootschap schonk een zonnewijzer die in de tuin van het pand aan de Wagenaarstraat werd geplaatst. Vervaardiger was J. de Kanter Phz. (1762-1841) die daarbij geholpen was door de koperslager J. de Warem. ‘Het draagt een dier kernachtige opschriften, waarin onze voorouders zoo rijk waren en die zich als van zelf in het geheugen hechten: “Het uur loopt ras. Zo ras verloopt ons leven”.’

Arnold Wiggers

Studie van boeren met vrouw en een kind aan de picknick bij een boerderij, 1 gewassen tekening in O.I. inkt, Johannes Aarnout de Warem 1809/1811 – Zeeuws Archief HTAM H-43