Ook zonder een alles vernietigende stadsbrand zoals die van 17 mei 1940, is het behoud van monumenten geen vanzelfsprekendheid. De vooruitgang eist zo zijn tollen… Met de aanleg van het Kanaal door Walcheren haast letterlijk.
De verwachtingen waren hoog gespannen in Middelburg toen duidelijk werd dat de Zeeuwse hoofdstad een directe verbinding met het vasteland zou krijgen via een spoorlijn die Londen via een veerboot op Vlissingen met Berlijn zou gaan verbinden. Vanwege afspraken met België diende Nederland te zorgen voor open waterverbindingen tussen Antwerpen en Rotterdam. Met de spoorlijn verdween het toch al sterk verzande Sloe als doorgang. De oplossing werd gevonden in het doortrekken van het Havenkanaal van 1817 naar Vlissingen. Vanaf 1866 werd er een enorme onteigeningsprocedure in gang gezet, waarin waarschijnlijk menig klein grond- en opstalbezitter meer kreeg dan hij of zij ooit voor mogelijk had gehouden.
De Vlissingse Poort, een net als de Kloveniersdoelen in renaissancestijl tussen 1596 en 1634 gebouwde stadspoort, viel in 1867-1868 ten prooi aan de afbraakwoede voor een gehoopte economische opleving. Het gebouw lag ter hoogte van de huidige Schroebrug. Christiaan Lodewijk Ovaa (1852-1887), geheel in de traditie van zijn voorouders timmerman en prijswinnende leerling (1867) van de Teeken Akademie, was blijkbaar geïnteresseerd in de constructie van de poort. Nauwgezet legde hij de poort in het laatst van zijn bestaan op schaal vast en vervaardigde een plattegrond. De tekeningen zullen gebruikt zijn voor het model in eikenhout van zijn hand, dat in 1871 tentoongesteld werd in het gebouw van de Teeken Akademie. Het dubbeltje entree kwam geheel ten goede aan de conciërge, die tenslotte ook de receptie deed en zaalwacht was.
Door de jaren heen dook het model links en rechts nog eens in de krant op. In maart 1873 ontving Ovaa ƒ 5,– als prijs voor het inzenden van het model voor een tentoonstelling door de Middelburgse afdeling van de Vereniging tot bevordering van fabrieks- en handwerksnijverheid in Nederland. Het model maakte een reis naar Amsterdam in 1877 om te pronken op de Nationale Tentoonstelling als onderdeel van de Zeeuwse inzending, waarbij vermoedelijk ook tekeningen ter illustratie zijn gemaakt. Een set van dergelijke tekeningen is in elk geval beschreven en verloren gegaan. Ovaa had blijkbaar lol in het vervaardigen van gebouwen op schaal in hout, want een model van de Abdijpoort -waarmee vermoedelijk de Balanspoort wordt aangeduid- is in 1883 goed voor de eremedaille op een nijverheidstentoonstelling en een geldbedrag van ƒ 20,–. In dezelfde tentoonstelling was ook het schaalmodel van de Vlissingse Poort weer eens te zien, wat beloond werd met een prijs, groot ƒ 2,50. Overigens liep het ook met het model niet goed af: was het origineel dan wel niet verbrand in 1940, de ‘houten afbeelding’ deed het als onderdeel van de Stadhuiscollectie alsnog.
