Ik geef het toe, het verband met de Teeken Akademie is flinterdun. Toch wil ik het nog eens hebben over het wisselkantoor aan de Lange Giststraat, een gebouw dat in de zomer van 1969 ook sneuvelde onder de slopershamer om plaats te maken voor het Damplein. Eigenlijk was het toen al lang een schim van wat het ooit geweest was.
De grote bloei van de handel aan het eind van de 16e en begin van de 17e eeuw vroegen om nieuwe structuren. Enerzijds leidde dat tot de oprichting van aandelenmaatschappijen zoals de VOC, anderzijds bracht de internationalisering behoefte aan financiële instellingen die de waarde van verschillende munten kenden, geld konden verstrekken op basis van wissels, geld wilden uitlenen en grote investeringen aandurfden. Amsterdam begon met een wisselbank in 1609 en het succes spoorde Middelburg aan om een soortgelijke, stedelijke instelling op te richten. Op 1 mei 1616 was de wisselbank een feit. Eerst nog in een pand in de Korte Giststraat, later werden twee panden in de Lange Giststraat op de hoek van de Dam aangekocht en verbouwd. De graanbeurs was er toen nog niet aan vast gebouwd. De handel vond destijds plaats op een geplaveid stukje Dam met een dakje dat bij bar weer enige schuilmogelijkheden gaf.
Het gebouw werd in 1644 in gebruik genomen en was voorzien van een nieuwe gevel in de heersende classistische stijl met fraaie details. Als instelling heeft de wisselbank benauwde momenten gehad. In 1672 was er sprake van een faillissement en tussen 1794 en 1806 waren de activiteiten miniem. Met het wegvallen van de internationale handel op de schaal van de 18e eeuw, veranderde de wisselbank van karakter. Als handelsbank of spaarinstelling kon het in de loop van de 19e eeuw niet concurreren met particuliere initiatieven en de stad besloot per 14 december 1878 de activiteiten te stoppen. De wisselbank was enige jaren verlieslatend geweest en in het omvormen tot een commercieel instituut zag het gemeentebestuur geen taak en vooral veel financieel bezwaar. De kous leek hiermee af, doch over de afwikkeling van niet opgeëiste tegoeden zou nog tientallen jaren gesteggeld worden.
In 1878 kwamen als een gevolg van een wet ter regeling van het lager onderwijs de eerste landelijke bouwbesluiten voor de inrichting van lagere schoolgebouwen en dat heeft een aantal monumentale panden hun status gekost. Het feit dat het Rijk aan het openbare onderwijs meebetaalde, zal de lust tot modernisering hebben aangewakkerd. Het wisselkantoor werd in 1882 van zijn elegante façade ontdaan en voorzien van een hoger opgetrokken gevel naar de moderne smaak, ontworpen door oud-Teeken Akademie leerling en stadsbouwmeester J.H. Will. Als meisjesschool, die er gehuisvest werd, heeft het maar kort dienstgedaan. Even heeft ook de Burgeravondschool, de opvolger van de Teeken Akademie, daarna gebruik gemaakt van het gebouw als nevengebouw van de school in de Lange St. Pieterstraat, afgewisseld door perioden van leegstand.
In 1905 volgde een laatste bestemmingsverandering: het politiebureau vertrok uit het stadhuis naar de Lange Giststraat, vanwaar het in 1969 naar Achter de Houttuinen werd verplaatst.
Van de gevel van 1644 is één foto van C.W. Bauer, gemaakt in opdracht van het gemeentebestuur en (ook) aangeboden aan het Zeeuws Genootschap. De anonieme tekening die bestaat, laat op de Dam een brug en jacht zien en mist de graanbeurs, maar het stuk wisselbank lijkt levensecht.
Arnold Wiggers
