In de Zeeuwse aannemerswereld van de 19de eeuw was de firma Ws. van Uije & Zonen een grote speler. De grondlegger was Wilhelmus van Uije (1777-1843) en onder zijn naam zou de firma tot in 1905 bestaan. Nog in 1911 stond in de Middelburgsche Courant een advertentie van ‘D.M. Boone v.h. W. van Uije & Zonen in Bouwmaterialen’. Timmeren, metselen, handelen in oude en nieuwe bouwmaterialen en verkoop wat zo op hun pad kwam (een schip, werkpaarden …), een steenhouwerij, met daarnaast ook nog bemiddeling in verhuur van panden, waarvan sommige in eigendom waren, dat was het brede spectrum van Ws. van Uije en Zonen, op Walcheren en de Bevelanden, in de Kanaalzone van Terneuzen en elders in de provincie.
Het is aannemelijk dat Wilhelmus lessen aan de Teeken Akademie gevolgd heeft. In elk geval was hij in 1795 (de bronnen vertonen in voorgaande jaren nogal gaten) de beste van de 1e klasse bouwkunde. In 1799 huwde hij Johanna van der Wiele (ca. 1772-1808) met wie hij 4 kinderen kreeg, onder wie Jacobus Johannes (ca. 1802-1873) en Cornelis Johannes (1803-1879) die later de ‘zonen’ in de firma zouden worden. Uit een tweede huwelijk in 1810 met Johanna Jacoba Kok (ca. 1778-1836) werden nog eens 7 kinderen geboren. Bij het overlijden van Wilhelmus in 1843 waren alle kinderen uit het eerste huwelijk nog in leven en 4 uit het tweede huwelijk.
Er is wel verondersteld dat Wilhelmus van Uije ook onderwijs in de bouwkunde aan de Teeken Akademie doceerde, waar evenwel geen bewijs voor is. Wel was hij vanaf 1833 tot aan zijn dood dirigerend lid, zodat hij weldegelijk invloed op het onderwijs gehad heeft. Zoon Jacob Johannes’ carrière bij de Teeken Akademie is wel goed te volgen. In 1820 kreeg hij een aanmoedigingsprijs in de 2e klas bouwkunde. In 1821 werd hij primus in de 1e klas en het jaar daarop werd hij primus bouwkunde en onderscheiden met de grote zilveren penning van de koning. Net als zijn vader werd hij dirigerend lid (1846-1869) en van hem weten we dat hij tussen 1862 en 1867 lesgevend meester in de bouwkunde is geweest.
Van het volgen van lessen op de academie door zijn broer Cornelis Johannes is weer geen enkel bewijs, aannemelijk is het wel. Onder eigen naam en dus mogelijk voor eigen rekening had hij de nieuwbouw van de kerk in Westkapelle aangenomen, waarvoor op 4 april 1834 de eerste steen gelegd werd. Dat geschiedde door jonker Willem Frederik van Doorn, de zoon van ambachtsheer Hendrik Jacob baron Van Doorn van Westcapelle, toentertijd minister van Binnenlandse Zaken. De katholieke kerk in IJzendijke is door de firma Ws. van Uije en Zoon gebouwd. De aannemingssom bedroeg ƒ 28.800. De eerstesteenlegging van deze waterstaatskerk vond eind maart 1840 plaats. Zowel de kerk in Westkapelle als de kerk in IJzendijke werden slachtoffer van de bevrijding van Zeeland in 1944.
De steenhouwerij binnen de firma verzorgde in 1841 de sokkel van het standbeeld van Michiel de Ruyter die samen met Michieltje in 1894 naar het Keizersbolwerk werd verhuisd. Ws. van Uije & Zonen was in 1842 ook verantwoordelijk voor het ontwerp (door C.J. van Uije) en de uitvoering van een gedenkplaat voor Hadrianus Junius (1511-1575) in de Koorkerk, waar zijn graf in 1817 herontdekt was. Was het standbeeld in Vlissingen een initiatief van de Maarschappij tot Nut van ’t Algemeen, de Middelburgse gedenkplaat werd bekostigd door het Zeeuws Genootschap. Waar heden De Ruyter nog fier het zeegat uitkijkt, heeft het gedenkteken de stadsbrand in 1940 niet ongeschonden doorstaan.
Arnold Wiggers
